epidavros24-ti-eidame-telika

Επιδαύρια24. Τι είδαμε τελικά

5 & 6 Ιουλίου Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη, Τιμοφεϊ Κουλιαμπιν

Τελικά ο σκηνοθέτης δεν τήρησε αυτό που έλεγε ότι η μεταφορά του έργου στη σύγχρονη εποχή θα είναι κάτι γενικό αλλά αντίθετα υπήρχαν αρκετές αναφορές στη διένεξη Ρωσίας-Ουκρανίας. Κι έτσι το έργο του Ευριπίδη τελικά κατέληξε μία καρικατούρα σε ένα στυλ Ρώσικου μελοδράματος. Μάλιστα στην αρχή υπήρχε η αναφορά στους υπέρτιτλους: «Η Ελλάδα εκείνης της εποχής είναι μία δικτατορία και η Τροία μάχεται για την ελευθερία της»!! Ο χορός θύμιζε Ρώσσικη μαφία καθώς ήταν άντρες με μαύρα κουστούμια σε πειθαρχημένο σύνολο και στο φινάλε την Ιφιγένεια δεν τη σκοτώνει ο ιερέας-μάντης αλλά τρομοκράτες που εισβάλλουν με καλάσνικοφ. Επίσης προσέξαμε μία παρεμβολή στο κείμενο καθώς ακούμε τον Αγαμέμνονα να λέει στην Κλυταιμνήστρα πως αν δεν προχωρήσουν στη θυσία της Ιφιγένειας το παρακράτος τον έχει απειλήσει πως θα τους σκοτώσουν όλους. Η Κλυταιμνήστρα που ερμηνεύεται από τη Μαρία Ναυπλιώτου έχει στην ερμηνεία της το στυλ και το χαρακτήρα γυναίκας ή ερωμένης… ρώσου ολιγάρχη. Οι αρχηγοί Μενέλαος και Αγαμέμνων είναι με στρατιωτικές στολές, ο Μενέλαος είναι καρικατούρα, ακόμα όμως πιο καρικατούρα ο Αχιλλέας και στο τέλος υπάρχει μία τελετή, αλλά όχι η τελετή της θυσίας αλλά του… γάμου του Αχιλλέα με την Ιφιγένεια με διάκοσμο αψίδα από λουλούδια, κασπώ με ακριβές σαμπάνιες στο στυλ ενός κιτς γάμου ενός πλούσιου ρώσου ολιγάρχη. Την ερμηνεία της Ναυπλιώτου την περιγράψαμε, ο Ψαρράς σαν Αγαμέμνων έδωσε μια ερμηνεία διαφορετικού ύφους, σε πιο κλασσικό ύφος κι έτσι ήταν όμως σαν να παίζει σε άλλη παράσταση. Υπήρχε όμως ένα ιδιαίτερα κακό σημείο, τα τετ-α-τετ με την Ιφιγένεια που εκεί μιμούνταν-κάκιστη απόφαση- την ερμηνεία (στη σκηνή του χορού) του Ραφάλο και της Εμμα Στοουν που κάνει ως Μπέλα ανοησίες στην ταινία του Λάνθιμου Kind of kindness. Γενικά ενώ τυπικά ο σκηνοθέτης κράτησε το κείμενο η παράσταση ήταν τελείως έξω από το πνεύμα και το ύφος του Ευριπίδη. Αυτή την παράσταση όσοι θέλουν να επιβεβαιώσουν αυτά που αναφέρω μπορούν να τη δουν στο Ηρώδειο στις αρχές Σεπτεμβρίου αλλά το καλύτερο θα όταν να μη χάσουν το χρόνο τους

19 & 20 Ιουλίου Πλούτος του Αριστοφάνη Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος – Γιάννης Κακλέας

Την παράσταση την υπογράφει μεν ο Γιάννης Κακλέας, πολλοί όμως από αυτούς που την είδαν, έχουν την αίσθηση ότι ο Γιάννης Κακλέας ήταν τελικά ο βοηθός σκηνοθέτη και ότι την σκηνοθέτησε ο γιος του ο Άρης Κακλέας που σύμφωνα με το πρόγραμμα εκείνος ήταν ο βοηθός. Όρκο δεν πέρνουμε αλλά ο Γιάννης Κακλέας δεν έμοιαζε μέχρι τώρα να έχει καμία διάθεση να χρησιμοποιήσει έναν ράπερ, δεν ξέρω αν θα χρησιμοποιούσε τους Χατζηφραγκέτα, ούτε θα γινότανε αυτός ο αχταρμάς που είδαμε στη συγκεκριμένη παράσταση που είχε καθαρά στυλ και ύφος που ταιριάζει στις απόλυτα νεότερες, σχετικά άπειρες και φανφαρόνικες γενιές και που δεν έχουν καμία σχέση με αυτές τις παραστάσεις που μας έχει δώσει ο Κακλέας. Τον παρακολουθώ συστηματικά από το Ουπς!

Τι σχεση μπορει να ἐχει αυτό το ανέβασμα με τους εξαίρετους Βατράχους που μας είχε δωσει; ή με μια από τις 2-3 καλύτερες παραστάσεις που έχω δει στη ζωή μου, την αριστουργηματική 8ωρη Σάρα Κέην; Καμμία. Άλλα περιμέναμε, άλλα είδαμε κι αν δεν υπήρχε η πολύ καλή ερμηνεία του Μάνου Βακούση δεν ξέρω αν θα υπήρχε κάτι για να την σώσει. Εκτός από αυτά τα στοιχεία της μουσικής αλλά και το αλλοπρόσαλλο ψευτομοντέρνο σκηνικό υπήρχαν και αρκετές εκφράσεις που χρησιμοποιούσαν οι ηθοποιοί που δεν είχαν καμία σχέση με το κείμενο και δεν νομίζουμε ότι φταίει ο Κακλέας ως μεταφραστής. Απλούστατα υπήρχαν παρεμβάσεις των ηθοποιών. Επιπλέον υπήρχαν φορές που αυτά που έλεγαν δεν συμβάδιζαν με το κείμενο των υποτίτλων που υποτίθεται ότι αυτό θα έπρεπε να είναι ό,τι θα έλεγαν. Εν ολίγοις, σε αρκετά σημεία αυτοσχεδίαζαν και ερμήνευαν στο περίπου. Πράγματα που δεν μας έχει συνηθίσει ο Γιάννης Κακλέας αλλά πιθανόν είναι άποψη ή ευθύνη του Άρη, δεν έχω άλλη εξήγηση. Εάν η υπόθεσή μας ότι ο Άρης τελικά σκηνοθέτησε την παράσταση αληθεύει τότε δεν έχει ξεκινήσει καλά και θέλει πολύ δουλειά ακόμα. Αν όμως είναι σκηνοθεσία του πάτερα του το μόνο που μπορούμε να πούμε ότι ξεκούτιανε και παλιμπαιδίζει προς απογοήτευσή μας. Αλλά φαντάζομαι θα συνέλθει.

12 & 13 Ιουλίου Ορέστεια του Αισχύλου Εθνικό Θέατρο – Θεοδ. Τερζοπουλος

26 & 27 Ιουλίου Hecuba, Not Hecuba Comédie-Française-Tiago Rodrigues

Αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γενούν οι κότες. Έχουμε γράψει επανειλημμένα πως θεωρούμε πως οι επεμβάσεις σε αριστουργήματα όπως τα έργα των αρχαίων μας τραγικών είναι αυθάδεια κι ανεπίτρεπτες. Λοιπόν με αυτήν την παράσταση μάθαμε πως υπάρχουν καλλιτέχνες που μπορούν να παρέμβουν και η παράσταση να είναι αριστούργημα. Αν και τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι.

Η παράσταση δεν ήταν η Εκάβη με σάλτσες. Ήταν ένα άλλο έργο, αυτό που έγραψε ο Τιάγκο Ροντρίγκες, ο σκηνοθέτης, με σχόλια όμως που προέρχονταν από ταιριαστά αποσπάσματα από το έργο του Ευριπίδη. Κι ο σχολιασμός ήταν εύστοχος κι επιτρεπτός καθώς η ηρωίδα του έργου του Ροντριγκεζ, που βασίζεται σε αληθινή ιστορία, ήταν όντως Εκάβη. Εκάβη στο ήθος, στις συμπεριφορές, στις ενέργειες της. Ταυτίζονταν, αλλά και οι ιστορίες τους είχαν εμφανείς αναλογίες.

Η κριτική για την παράσταση; ήταν συγκλονιστική. Το κείμενο του Ροντριγκεζ, συγκινητικό, αριστούργημα, ξεχείλιζε συναίσθημα κι εντάσεις. Ο κεντρικός χαρακτήρας, μια σύγχρονη Εκάβη με ακρίβεια σχεδιασμένη, καμιά διαφορά από την Ευριπίδεια Εκάβη. Οι ερμηνείες εξαιρετικές. Το σκηνικό εντυπωσιακό αλλά όχι για εντυπωσιασμό, ήταν ουσιαστικό. Τα κουστούμια απλά αλλά σωστά. Δεν υπήρχε στοιχείο της παράστασης με ψεγάδι. Αλλά δεν ήταν ένα κούφιο κομψοτέχνημα, ήταν μια πολύ δυνατή παράσταση που είναι πολύ κρίμα που δεν δοθήκαν κι άλλες παραστάσεις στην Ελλάδα εκτός από την Επίδαυρο. Αριστούργημα, αυτό μόνο.

9 & 10 Αυγούστου Όρνιθες του Αριστοφάνη Άρης Μπινιάρης

2 & 3 Αυγούστου Βάκχες του Ευριπίδη Εθνικό Θέατρο – Θάνος Παπακωνσταντίνου

23 & 24 Αυγούστου Ικέτιδες του Αισχύλου Θέατρο Τέχνης – Θέατρο Του Νέου Κόσμου – Μαριάννα Κάλμπαρη

Τελικά η παράσταση ήταν αυτό που περιμέναμε παρόλο που δεν είχαμε κάποιες υπερβολικές αξιώσεις καθώς περιμέναμε ότι δεν θα ήταν η καταπληκτική παράσταση ούτε όμως στο σημείο της απογοήτευσης. Πράγματι δεν είχε ακρότητες ήταν μια ευπρεπής παράσταση με κάποια εντυπωσιακά στοιχεία, κι έτσι εντυπωσίασε τον κόσμο. Ήταν μια παράσταση για πολύ κόσμο που έφευγε ικανοποιημένος.

Όμως ποιες οι εντυπώσεις για όσους ασχολούνται πιο συστηματικά με το αρχαίο δράμα; Για όσους ξέρουν; Δυστυχώς, ένα στοιχείο ιδιαίτερα, έριχνε χαμηλά την παράσταση. Ήταν τόσο σημαντικό; Ασφαλώς. Ποιο ήταν αυτό;

«Οι Δαναΐδες Ικέτιδες πάνω απ’ όλα όμως μιλούν για τον αγώνα της Γυναίκας ενάντια στον Άνδρα που με τη βία ζητά να της επιβληθεί», λέει η σκηνοθέτιδα. Με τα σημερινά της μάτια. Καμία τέτοια πρόθεση όμως από Αισχύλο. Και πιθανόν για να τονίσει αυτό το στοιχείο τι κάνει;

Το μέγα ατόπημα. Στα λόγια του Αιγύπτιου αγγελιοφόρου, (που στο Αισχύλειο κείμενο απλά με απειλές και φωνές προσπαθεί να κάνει τις Ικέτιδες να μπουν στα πλοία), βάζει, παρεμβάλει τον Ίαμβο κατά των γυναικών, του λυρικού ποιητή Σημωνίδη του Αμοργινού!!! Αυτός ο Ίαμβος, ένα σκωπτικό, δηκτικό κείμενο παρομοιάζει κάποιες γυναίκες με σκύλες, άλλες με πονηρές αλεπούδες, άλλες με μαϊμούδες κλπ και μόνο κάποιες με μέλισσες. Αυτός ο ίαμβος όχι μόνο δεν ταιριάζει στο στόμα ενός αγγελιοφόρου που έτσι εκφράζει αξιολογικές κρίσεις, αλλά δεν έχει καμιά απολύτως συνάφεια με το ήθος και την ιδεολογία του Αισχύλου, αντίθετα τον υποβαθμίζει και κατά τη γνώμη μας γελοιοποιεί το κείμενο. Και η κατάληξη του Αγγελιοφόρου με τη ρήση πως η γυναίκα μόνο δυο φορές ευχαριστεί τον άνδρα κι η δεύτερη είναι όταν πεθαίνει κι ο άντρας απαλλάσσεται απ’ αυτήν…

Υπερβάλλω; Δυστυχώς όχι, είναι πολύ σημαντική αυτή η παρεμβολή που δεν την αντιλήφθηκαν πολλοί γιατί πώς να ξέρουν όλο το κείμενο; Αυτή η παρεμβολή είναι ύβρις (αλαζονεία) της σκηνοθέτιδας προς τον μέγιστο τραγικό. Όχι γιατί είναι πρόσθετο κείμενο. Κι άλλοι έχουν προσθέσει κείμενα σε αρχαίες τραγωδίες κι έχουν επαινεθεί. Αλλά όχι αυτό το κείμενο σε Αισχύλο. Έλεος! Σεβασμός ρε Καραμάνη, σεβασμός!

Δεύτερο θέμα, που έχει η παράσταση, είναι η ερμηνεία του Τορτσέκη. Ιδιαίτερα στο ρόλο του Αιγύπτιου αγγελιοφόρου. Γιατί είχε κι άλλο ρόλο; Στην παράσταση που είδα, στο Λυκαβηττό, είχε και το ρόλο του Δαναού καθώς ο Σακελαρίου λόγω του ατυχήματός που είχε δεν μπορούσε να μετάσχει. Πού ήταν το πρόβλημα; Όταν ερμήνευε ο Τσορτέκης είχες την αίσθηση πως δεν σκηνοθετούσε η Καλμπαρη αλλά ξαφνικά ο Οικονομίδης. Θέμα μανιέρας;

Ίσως με το Σακελαρίου στο ρόλο του Δαναού η παράσταση να ανέβαινε. Άλλωστε σε γενικές γραμμές υπήρχαν καλές ερμηνείες με καλλίτερη κατά τη γνώμη μας της Κονιόρδου στο ρόλο του Πελασγού.

Το τρίτο θέμα κατά τη γνώμη μας, είναι ο υπερβολικός αριθμός των μελών του χορού: 50 όσες και οι Δαναΐδες. Ο Αισχύλος χρησιμοποίησε 12. Απ την άλλη καλό ήταν καθώς 50 κοπέλες είχαν ένα μεροκάματο αυτήν την σαιζόν. Παρ όλο που για πολλούς αυτός ο αριθμός ήταν θετικό στοιχείο και άρεσε όταν όμως έχεις πχ δει χορογραφίες του Μπαλανσέν και το πώς χρησιμοποιεί τη γεωμετρία, τη συμμετρία, την αρμονία στο πλήθος των χορευτριών του κορ ντε μπαλέ, βλέπεις τις αδυναμίες. Άλλωστε, οκ, δεν μπορείς να ζητάς να γίνει Αϊζενστάιν στη χρήση του πλήθους η Μ. Κάλμπαρη. Οπότε αυτό ήταν το μικρότερο σαφέστατα πρόβλημα.

Και μια λεπτομέρεια. Κανονικά στο έργο, στο φινάλε, υπάρχει δεύτερος χορός θεραπαινίδων. Εδώ; Είδε κανείς κάτι τέτοιο;

Αλλά τέλος οι γκρίνιες. Έχουμε δει τόσες ασυναρτησίες κι ακρότητες στην Επίδαυρο με τις αποδομήσεις κειμένων, αποστασιοποιήσεις, χοντροκομμένες χρονοτοπικές μεταφορές, αλλοπρόσαλλες ιδεολογικές αποδόσεις κλπ που αυτή η απόδοση από τα θέατρα Τέχνης-Ν. Κόσμου ήταν τουλάχιστον στρωτή.