epidavros24-ti-perimenoume

Επιδαύρια 24: Τι περιμένουμε

5 & 6 Ιουλίου Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη, Τιμοφεϊ Κουλιαμπιν

Πολυαναμενόμενη και πολυδιαφημισμένη παράσταση για την οποία όμως δεν υπάρχουν πάρα πολλά στοιχεία. Το μόνο βέβαιο είναι ότι υπάρχουν καλοί ηθοποιοί. Το ερώτημα είναι όμως πως θα ανέβει η παράσταση; Στο εισαγωγικό κείμενο του φεστιβάλ αναφέρεται:

Μετά τις αριστουργηματικές Τρεις αδερφές (2018), που θα μας μείνουν αξέχαστες λόγω της εξ ολοκλήρου απόδοσης του τσεχοφικού έργου στη νοηματική γλώσσα, ο διεθνώς καταξιωμένος σκηνοθέτης Τιμοφέι Κουλιάμπιν επανέρχεται στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, που τον σύστησε στο ελληνικό κοινό. Ο γνωστός για την ποιητική σκηνοθετική ματιά του Ρώσος σκηνοθέτης θα ανοίξει τα φετινά Επιδαύρια με την Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη, σε μια διεθνή παραγωγή του Φεστιβάλ. Σπουδαίοι -ες Έλληνες και Ελληνίδες ηθοποιοί απαρτίζουν τον θίασο, δίνοντας σάρκα και οστά στο κορυφαίο αυτό καλλιτεχνικό εγχείρημα.

Στη συνέντευξη τύπου ο σκηνοθέτης ρωτήθηκε αν θα υπάρχουν αναφορές σε σύγχρονους πολέμους. Εκείνος τόνισε αρχικά πως στην παράσταση θα επικρατεί το πολεμικό κλίμα και αυτό είναι που θα καθορίζει τη συμπεριφορά των ηρώων. Όμως γενικά το αρνήθηκε καθώς προφανές ήταν ότι το ερώτημα αναφερόταν στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας λόγω της ρώσικης καταγωγής του σκηνοθέτη. Άφησε να εννοηθεί πως θα μιλήσει γενικά για τους πολέμους χωρίς να δώσει πολλά στοιχεία ως προς τα σκηνικά, τα κοστούμια, το ύφος της παράστασης. Προφανώς περιμένουμε να υπάρχει το υποκειμενικό στοιχείο. Μακάρι να διαψευστούμε. Μία παράσταση που έχουμε περιέργεια, αρκετές προσδοκίες αλλά και αρκετούς φόβους για την ενδεχόμενη διάψευση των προσδοκιών.

19 & 20 Ιουλίου Πλούτος του Αριστοφάνη Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος – Γιάννης Κακλέας

Ο σκηνοθετης, ο Γ. Κακλέας, περιγράφει: Βρισκόμαστε στο 388 π.Χ. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος έχει τελειώσει με τη συντριβή των Αθηναίων, που σήμανε το τέλος της αθηναϊκής ηγεμονίας. Ο έντιμος Χρεμύλος, φτωχός Αθηναίος αγρότης, ως alter ego του Αριστοφάνη, βιώνει με τραυματικό τρόπο τη νέα πραγματικότητα, όπου οι κοινωνικές αξίες, οι ιδέες και η ηθική έχουν εκπέσει.

Η έλλειψη πόρων και κοινωνικής δικαιοσύνης όπως και ο φόβος της φτωχοποίησης τρομάζουν αυτόν τον ρομαντικό ουτοπιστή, ιδιαίτερα σε σχέση με το μέλλον του παιδιού του, οπότε καταφεύγει στο μαντείο των Δελφών με το αγωνιώδες ερώτημα «τι να κάνω για να έχει εξασφαλισμένο μέλλον το παιδί μου;». Ο χρησμός τού λέει να περιθάλψει τον πρώτο ανήμπορο άνθρωπο που θα συναντήσει στο διάβα του. Κι αυτός δεν είναι άλλος από τον θεό Πλούτο, που χαρίζει απλόχερα χρυσάφι, χρήμα και όλα τα υλικά αγαθά που ονειρεύεται ο Χρεμύλος αλλά και ολόκληρη η κοινωνία! Είναι πια όλοι πλούσιοι! Το όνειρό τους γίνεται πραγματικότητα. Όμως αυτό το όνειρο στο βάθος αποδεικνύεται μια δοκιμασία: χωρίς κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη, χωρίς αυτογνωσία και κοινωνική συνείδηση πώς μπορεί να υπηρετηθεί το κοινό καλό;

Σχεδόν 2.500 χρόνια μετά, ο αριστοφανικός προβληματισμός παραμένει επίκαιρος. Ο Γιάννης Κακλέας, που εκτός από τη σκηνοθεσία υπογράφει και τη μετάφραση στη νέα παράσταση του ΚΘΒΕ, σημειώνει: «Ο ποιητής μας, με τον δικό του, μοναδικά σατιρικό τρόπο, μας δείχνει ένα δρόμο διαχείρισης των υλικών αγαθών, πάντα όμως με γνώμονα το συμφέρον της Πόλης. Μιας Πόλης με δίκαιους, έντιμους και ενάρετους πολίτες. Ουτοπική σκέψη; Ίσως. Αλλά ο Αριστοφάνης διατηρεί το δικαίωμα να ονειρεύεται!».

Στο ρόλο του Χρεμύλου ο Μάνος Βακούσης, που τιμήθηκε πρόσφατα με το Μεγάλο Βραβείο Θεάτρου «Κάρολος Κουν». Στο θίασο συμμετέχει η Αλεξάνδρα Παλαιολόγου. Στο μουσικό μέρος της παράστασης παίρνουν μέρος οι Χατζηφραγκέτα και η Nalyssa Green. Στην Παράβαση του έργου εμφανίζεται η καθηγήτρια Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μαρία Ευθυμίου

Από το Γιάννη Κακλέα περιμένουμε πολλά πράγματα γιατί θυμόμαστε τους Βατράχους του που εικαστικά ήταν εξαιρετικοί και είχε ωραίες παρεμβολές στις παραβάσεις. Είναι μία παράσταση που αναμένουμε να είναι γεμάτη, καθώς πάντα στις παραστάσεις του Κακλέα η μουσική είναι ανάλογη με αυτήν που βρίσκουμε στις κινηματογραφικές ταινίες, πάντα οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι καλοδουλεμένες, τα σκηνικά είναι συνήθως εξαιρετικά και δεν έχουμε ακρότητες αλλά πάντα σέβεται τον ποιητή. Είναι και αυτή μία από τις πολυαναμενόμενες παραστάσεις καθώς μάλιστα είναι μία παράσταση του ΚΘΒΕ που σχεδόν κάθε χρόνο την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία οι παραστάσεις του στην Επίδαυρο είναι σίγουρα μέσα στις δυο καλύτερες της χρονιάς.

12 & 13 Ιουλίου Ορέστεια του Αισχύλου Εθνικό Θέατρο – Θεοδ. Τερζοπουλος

Αυτή είναι η παράσταση με τις περισσότερες προσδοκίες από κάθε άλλη και αυτό γιατί ο σκηνοθέτης, ο Θεόδωρος Τερζόπουλος είναι από αυτούς τους λίγους που ξέρουν το αρχαίο δράμα πολύ καλά. Στη σκηνοθετική γραμμή ξέρουμε ότι θα δούμε σωματικό θέατρο, όπου η κίνηση και η συμμετοχή των ηθοποιών θα γίνεται ακόμα και με την κίνηση και με τη δόνηση των σωμάτων. Θα 'ναι περισσότερο συλλογικό, χωρίς να κυριαρχούν τα βασικά πρόσωπα και είναι λογικό καθώς η Ορέστεια είναι ένα έργο του Αισχύλου στην οποία κυριαρχεί ο χορός και τα επεισόδια έχουν μικρότερη βαρύτητα από ότι στους άλλους τραγικούς. Το εικαστικό στοιχείο αναμένεται να έχει ενδιαφέρον, αλλά ακόμα περισσότερο οι ερμηνείες και η άποψη του σκηνοθέτη. Είναι μία παράσταση που την περιμένουμε καθώς είναι και παράσταση του Εθνικού που πάντα δίνει απλόχερα τις δυνατότητες στους συντελεστές να δημιουργήσουν μία σημαντική παράσταση. Ας δούμε τι τονίζει ο σκηνοθέτης:

Γιατί η Ορέστεια συνεχίζει να ασκεί τρομακτική έλξη; Μια πιθανή απάντηση θα μπορούσε να είναι: επειδή στον άνθρωπο υπάρχει η ανάγκη για μια βαθύτερη σχέση με τον Μύθο.

Ο μύθος της Ορέστειας είναι επικίνδυνος, ανήκει στον κόσμο του ανοίκειου και του παράξενου, προκαλεί τον τρόμο, επειδή αποκαλύπτει το ατίθασο, το βίαιο και τους νόμους του βάθους που δεν μπορούν να δαμαστούν. Η Κλυταιμνήστρα μάς καλεί να σπάσουμε μαζί τον καθρέφτη, για να γεννηθεί από τα θραύσματά του μια νέα εφιαλτική εικόνα, που ωστόσο θα διατηρεί τις σκοτεινές ρίζες του μύθου.

Πρόθεσή μας είναι η μελέτη του βάθους του μύθου της Ορέστειας και η αναζήτηση του απρόβλεπτου, του ασυνήθιστου, του παράδοξου. Τα πρόσωπα προσφέρουν τα σώματά τους στο θυσιαστήριο του ανοίκειου, θέτουν διαρκή ερωτήματα και διλήμματα.

Η αισθητική της παράστασης προκύπτει από τη δυναμική σχέση του Σώματος με τον Μύθο, τον Χρόνο και τη Μνήμη. Θέτουμε ξανά το θεμελιώδες οντολογικό ερώτημα «περί τίνος πρόκειται», ένα ερώτημα που δεν επιδέχεται οριστικές απαντήσεις, αλλά διαρκώς μας ενεργοποιεί προς την κατεύθυνση της ολοένα βαθύτερης έρευνας της ρίζας του ήχου, της λέξης, των πολλαπλών διαστάσεων του ανθρώπινου αινίγματος και της ανακατασκευής ενός νέου Μύθου.

26 & 27 Ιουλίου Hecuba, Not Hecuba Comédie-Française-Tiago Rodrigues Εδώ έχουμε πολλές επιφυλάξεις και αυτό γιατί το κείμενο δεν είναι η Εκάβη του Ευριπίδη, απλά ένα μέρος που θα συμβαδίζει παράλληλα με ένα σύγχρονο κείμενο που έχει γράψει ο σκηνοθέτης. Η Εκάβη θα έχει μεταφερθεί στο τώρα. Θα έχουμε μία ηθοποιό που θα έχει αναλάβει να παίξει το ρόλο της Εκάβης σε μία παράσταση, ενώ παράλληλα θα βλέπουμε την πραγματική της ιστορία σε σχέση με την προσπάθειά της να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι για την κακοποίηση κάποιων παιδιών με ειδικές ανάγκες και ανάμεσα τους του δικού της. Δεν ξέρουμε αν το συγκεκριμένο θέμα θα είναι ανάλογο με το μέγεθος της Εκάβης, δεν ξέρουμε αν το κείμενο θα είναι ανάλογο. Τα σκηνικά μοιάζουν εντυπωσιακά, αλλά μήπως απλά με στόχο κυρίως τον εντυπωσιασμό; Στη συνέντευξη τύπου μάλιστα ο σκηνοθέτης ανέφερε πως οι τραγικοί ανήκουν στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά και κατά συνέπεια ο κάθε δημιουργός έχει τη δυνατότητα τα έργα αυτά να τα δώσει κρατώντας τα στοιχεία που τον ενδιαφέρουν. Σε αυτό είμαστε κάθετα αντίθετοι καθώς θεωρούμε ότι πρέπει ο σκηνοθέτης να σέβεται τους στόχους και το κείμενο του ποιητή. Ακριβώς για αυτό τον τι γνώμη θα είχε αν κάποιος άλλος πάρει φέρ´ ειπείν το Σχολείο γυναικών του Μολιέρου, το τοποθετήσει σε ένα φουτουριστικό περιβάλλον και να το ανεβάσει σαν κωμωδία χαρακτήρων που το συγκεκριμένο έργο κάθε άλλο κάτι τέτοιο είναι. Και μάλιστα να παρεμβάλλει και δικά του μέρη. Εκείνος μας απάντησε το έχουν κάνει κι άλλοι μεγάλοι κλασικοί συγγραφείς όπως ο Ρακίνας που έχει γράψει Ιφιγένεια. Βέβαια ο Ρακίνας δεν πήρε την Ιφιγένεια του Ευριπίδη αλλά το μύθο και τον διαμόρφωσε όπως εκείνος ήθελε. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Δεν υπήρχε όμως η δυνατότητα για ένα τέτοιο διάλογο. Είναι μία παράσταση με πολλές αμφιβολίες.

Παραθέτουμε και τo σχετικό κείμενο του Φεστιβάλ:

Μετά τη θριαμβευτική υποδοχή της παράστασης Ηλέκτρα / Ορέστης σε σκηνοθεσία Ίβο βαν Χόβε το 2019, ο κορυφαίος θίασος της Κομεντί Φρανσέζ έρχεται ξανά στην Επίδαυρο συμπράττοντας αυτή τη φορά με τον πολυσυζητημένο Πορτογάλο σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες, νέο διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν.

Στην πρώτη του συνεργασία με τον θίασο της Κομεντί Φρανσέζ, ο Τιάγκο Ροντρίγκες καταπιάνεται με την ιστορία της Εκάβης. Και όπως γίνεται πάντα στο χαρακτηριστικό μετωπικό του ιδίωμα, συμπλέκει το δράμα ενός αρχαίου μ’ ενός σύγχρονου ήρωα στον ίδιο διαχρονικό καμβά: εδώ μια Τρωαδίτισσα με μια γυναίκα σημερινή, ηθοποιό και μητέρα. Ο Τιάγκο Ροντρίγκες συνηθίζει να λέει ότι δεν γράφει για το θέατρο, αλλά για τους / τις ηθοποιούς που κάνουν το έργο στο θέατρο. Στο έργο, μια ηθοποιός κάνει πρόβα στην Εκάβη του Ευριπίδη. Υποδύεται τον ρόλο της χήρας του Πριάμου. Που με την ήττα της Τροίας έχασε τα πάντα: τον άντρα της, τον θρόνο της, την ελευθερία της και, το πλέον οδυνηρό, σχεδόν όλα τα παιδιά της. Είναι μια γυναίκα που αξιώνει δικαιοσύνη.  

Ο μύθος της τραγωδίας συναντάει όμως σπαρακτικά την οικεία πραγματικότητα της ηθοποιού, μητέρας ενός εφήβου στο φάσμα του αυτισμού, που έχει υποστεί κακοποίηση από το προσωπικό του ιδρύματος όπου τον έχει εμπιστευτεί. Καθώς οι ιθύνοντες προσπαθούν να συγκαλύψουν την υπόθεση, αποφασίζει να τη δημοσιοποιήσει στον Τύπο. Στις πρόβες για την παράσταση παρεμβάλλεται με αμφίσημο τρόπο η δικαστική έρευνα. Σε ένα ιδιόμορφο, μεταιχμιακό σκηνικό, οι δύο αυτοί κόσμοι έρχονται σε αντιπαράθεση σε μια βασανιστική και συνταρακτική μείξη του μυθικού με το πραγματικό, του θεάτρου με τη δικαιοσύνη.

9 & 10 Αυγούστου Όρνιθες του Αριστοφάνη Άρης Μπινιάρης

Είναι μία παράσταση που την βαραίνει η σύγκριση με τους Όρνιθες του Κουν με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Είναι ένα έργο με δυσκολίες καθώς το κείμενο μακραίνει με σκηνές που στο σημερινό θεατή δεν έχουν κάτι να πουν και που πρέπει ο σκηνοθέτης να βρει κάποια ευρήματα για να κάνει αυτές τις σκηνές ενδιαφέρουσες. Έχει καλό cast. Πιθανόν δεν θα είναι μία κακή παράσταση αλλά δεν έχουμε προσδοκίες να είναι ένα αριστουργηματικό ανέβασμα. Ο σκηνοθέτης λέει: Στους Όρνιθες ο Αριστοφάνης εξιστορεί την απόφαση δύο Αθηναίων, του Πεισθέτερου και του Ευελπίδη, να εγκαταλείψουν τον κόσμο των ανθρώπων αναζητώντας μια πόλη χωρίς μικρότητα και διαφθορά, όπου να μπορεί κανείς να ζήσει με ειρήνη και δικαιοσύνη. Ιδρύουν μαζί με τα Πουλιά μια πολιτεία στους αιθέρες και υψώνουν ένα τείχος ανάμεσα στους ανθρώπους και τους θεούς.

Η σκηνοθεσία τοποθετεί το έργο σε ένα προ-τραγικό περιβάλλον προσεγγίζοντάς το σαν αρχέγονη τελετή. Οι δύο πρωταγωνιστές ζητούν, αλληγορικά, να «αδειάσουν» από κάθε άλλη ανθρώπινη ιδιότητα και να «κατοικηθούν», άλλοτε ηδονικά κι άλλοτε μανιασμένα, από τη ζωώδη ορμή των πουλιών σε μια παράσταση – συναυλία. Με σύμμαχο την εκρηκτικότητα της μουσικής και της κίνησης, ο Άρης Μπινιάρης δημιουργεί μια σύγχρονη σάτιρα παρασύροντάς μας σ’ ένα ηλεκτρισμένο «άσμα», που ρίχνει εκτυφλωτικό φως στα κρίσιμα ζητήματα της πόλης με το αριστοφανικό έργο πάντα ως πυξίδα.

2 & 3 Αυγούστου Βάκχες του Ευριπίδη Εθνικό Θέατρο – Θάνος Παπακωνσταντίνου

Ο σκηνοθέτης, ο Θάνος Παπακωνσταντίνου, σε άλλες παραστάσεις του που έχουμε δει δίνει κυρίως βάρος στο εικαστικό στοιχείο αλλά πολλές φορές διαφοροποιεί ριζικά το κείμενο και απομακρύνεται πολύ από τους στόχους και τα θέματα του ποιητή. Δεν ξέρουμε εδώ τι θα μας δώσει αλλά δεν περιμένουμε πολλά πράγματα παρόλο που και αυτό είναι μία παράσταση του Εθνικού. Σίγουρα το εικαστικό στοιχείο θα έχει ενδιαφέρον αλλά αμφιβάλουμε σε σχέση με τη φιλολογική ανάλυση και την πιστότητα της απόδοσης του κειμένου. Επίσης δεν ξέρουμε αν θα έχει κάτι σε σχέση με τον μη υπάρχοντα στο κείμενο θρήνο της Αγαύης όταν διαπιστώνει το θάνατο του γιού της από τα ίδια της στα χέρια. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης λέει:

Ο Ευριπίδης γράφει τις Βάκχες στο τέλος του 5ου π.Χ. αι. και της ζωής του. Εκεί ξαναφέρνει στη σκηνή τον θεό Διόνυσο. Ο θεός του θεάτρου, της ετερότητας, του διαμελισμού και της συγχώνευσης, της ευδαιμονίας και της καταστροφής, στήνει ένα παιχνίδι που ο Ευριπίδης θέλησε να τελειώσει με ένα διαμελισμένο σώμα που δεν θα μαζέψει κανείς.(;)

Αν αυτό που διαμελίζεται επί σκηνής είναι το άνοιγμα στην ετερότητα, αυτό σημαίνει άραγε ότι έχει πια χαθεί για μας η προοπτική, μέσα από μια μύηση, μια πράξη συλλογική, να ανοίξουμε στο Άλλο, το δικό μας και του κόσμου; Τα κομμάτια μας δεν θα συνδεθούν ποτέ ξανά; Είμαστε καταδικασμένοι, όπως ο Πενθέας, να ζούμε περίκλειστοι στην καλά οχυρωμένη ατομικότητά μας, αλλιώς θα διαμελισθούμε; Η βία είναι η μόνη γλώσσα που μπορούμε να καταλάβουμε; Ή μήπως το διαμελισμένο σώμα είναι ταυτόχρονα ένα παζλ που μπορεί να συμπληρωθεί, είναι μια κατασκευή που μας δείχνει τα μέλη της, ένα θέαμα; Και εξαρτάται από εμάς, τους θεατές, αν και πώς θα το συναρμολογήσουμε;

23 & 24 Αυγούστου Ικέτιδες του Αισχύλου Θέατρο Τέχνης – Θέατρο Του Νέου Κόσμου – Μαριάννα Κάλμπαρη

Εξήντα χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση του έργου στην Επίδαυρο, το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν και το Θέατρο του Νέου Κόσμου παρουσιάζουν τις Ικέτιδες του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Μαριάννας Κάλμπαρη: ένα ποιητικό αλλά και βαθιά πολιτικό έργο στο κέντρο του σύγχρονου προβληματισμού για την έννοια του ασύλου σε μια δημοκρατική κοινωνία – ιδιαίτερα όταν στη θέση του διωκόμενου βρίσκονται οι γυναίκες.

Στο έργο πρωταγωνιστεί ο Χορός των πενήντα Δαναΐδων που μαζί με τον πατέρα τους τον Δαναό ζητούν άσυλο στο Άργος –τον τόπο που κάποτε εγκατέλειψε κυνηγημένη από τον «οίστρο» η πρόγονός τους η Ιώ– για να ξεφύγουν από τους εξαδέλφους τους, τους πενήντα γιους του Αιγύπτου, που απαιτούν να τις παντρευτούν με τη βία. Ο μύθος θέτει το ζήτημα της ταυτότητας και της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία, εξιστορώντας παράλληλα το χρονικό της εγκατάστασης και της επικράτησης του ελληνικού φύλου στη χώρα των Πελασγών, των λεγόμενων «Προελλήνων».

Οι Δαναΐδες Ικέτιδες μιλούν για τις ανάγκες που οδηγούν τους ανθρώπους να ξεριζωθούν από τη γη τους, για την άγρια μοίρα του πρόσφυγα, την αξία της δικαιοσύνης, τις αρχές της δημοκρατίας. Πάνω απ’ όλα όμως μιλούν για τον αγώνα της Γυναίκας ενάντια στον Άνδρα που με τη βία ζητά να της επιβληθεί.

Εδώ το κάστινγκ είναι από τα καλύτερα των φετινών παραστάσεων αλλά η σκηνοθέτης, η Μαριάννα Κάλμπαρη ξέρουμε ότι δίνει βάρος στο εμπορικό στοιχείο. Άλλωστε η ίδια είναι που ανέλαβε ένα υπερχρεωμένο Θέατρο Τέχνης και με εξαιρετική διαχείριση και προσπάθειες κατάφερε να άρει τα δυσβάσταχτα χρέη, να το φέρει σε ισορροπία. Έτσι λοιπόν και στην παράσταση ένα κραυγαλέα εμπορικό στοιχείο είναι η χρησιμοποίηση στη μουσική ή στο χορό της Μαρίνας Σάττι - δεν ξέρουμε πόσο εύκολα μπορεί να κολλήσει σε ένα Αισχύλειο έργο επίσης η ιδεολογία που προβάλλεται πως το έργο αυτό αναφέρεται στη θέση της γυναίκας. Δεν είμαστε βέβαιοι για κάτι τέτοιο και θυμόμαστε το στίχο που αναφέρεται στην Ορέστεια ότι η γυναίκα τίκτει ενώ ο άντρας γεννά. Για τον πολύ κόσμο μπορεί να προκαλέσει το ενδιαφέρον, πιθανόν και να αρέσει όμως για όσους το λεπτολογούν αυτό δεν είναι σίγουρο.